Przełomowe korzyści terapeutyczne płynące z użycia pijawek lekarskich od wieków fascynują świat medycyny. Tradycyjnie określane jako „hirudozwiązki,” wydzieliny gruczołów ślinowych tych niezwykłych stworzeń zostały międzynarodowo uznane jako Substancje Gruczołów Ślinowych (SGS). Ta zmiana terminologii odzwierciedla uwzględnienie wydzielin ślinowych pochodzących od różnych gatunków pijawek lekarskich, nie tylko Hirudo medicinalis, które są wykorzystywane w terapii. W ten sposób, nazwa „hirudozwiązki” wydaje się archaiczna i została zastąpiona akronimem SGS, co w polskim tłumaczeniu oznacza „substancje gruczołów ślinowych”. Natomiast sama „hirudoterapia” otrzymała miano „terapii pijawką lekarską”.
Pijawki Drapieżne i Krwiopijne
Zarówno pijawki drapieżne, jak i krwiopijne posiadają gruczoły ślinowe. Różnią się one jednak pod względem budowy i składu produkowanej śliny. U drapieżników, gruczoły ślinowe wydzielają głównie enzymy trawienne, które są używane do wydobywania płynów i tkanek z ofiary. Natomiast u krwiopijców, gruczoły ślinowe wytwarzają dodatkowe substancje chemiczne, które umożliwiają pijawkom dostosowanie się do pobierania pożywienia w postaci krwi i jej metabolizmu. Ponadto, pełnią one takie funkcje jak: smarowanie części ustnej (śluz), zwiększanie przepuszczalności skóry ssaków (hialuronidaza), rozszerzanie naczyń krwionośnych (histamina-podobne działanie), zapobieganie tworzeniu się lub rozpadowi skrzepów krwi (antykoagulanty) oraz produkcja substancji zmniejszających odczuwanie bólu.
Różnice w Działaniu Pijawek
Poszczególne gatunki pijawek różnią się między sobą pod względem sposobu działania oraz wywoływanej reakcji u żywiciela. Na przykład, u Hirudo verbana i Hirudo orientalis występuje inhibitor tryptazy, który jest odpowiedzialny za hamowanie reakcji alergicznych i zaburzeń komórek tucznych. Natomiast hirustazyna, odpowiedzialna za hamowanie reakcji zapalnej (działająca jako czynnik hamujący kalikreinę tkankową, trypsynę, chymotrypsynę i kathepsynę G w neutrofilach), jest produkowana tylko przez Hirudo verbana i Hirudo medicinalis. Te dwa gatunki wywołują także reakcje zapalne, a Hirudo verbana i Hirudo orientalis mogą powodować reakcje alergiczne.
Konkluzja:
Wnioskując, badanie substancji gruczołów ślinowych pijawek lekarskich, czyli SGS, otwiera przed nami fascynujący obszar potencjalnych terapeutycznych zastosowań. W miarę pogłębiania naszej wiedzy na temat różnorodnych składników i właściwości SGS, możemy lepiej zrozumieć, jak pijawki lekarskie wpływają na zdrowie i w jaki sposób mogą być wykorzystane w terapii. Dalsze badania i eksploracja tego niezwykłego zjawiska mogą przynieść nowe odkrycia oraz otworzyć drzwi do innowacyjnych metod leczenia opartych na naturze.
UGRYZIENIE PIJAWKI: Nowe Odkrycia na Temat Mechanizmu Przyssania i Działania
Przez wieki stosowano różne substancje w celu zachęcenia pijawki do żerowania. Wykorzystywano miód, mleko, ślinę i roztwory cukru. Jednak najnowsze badania wskazują, że głównymi czynnikami inicjującymi przyssanie się pijawki są czynniki termiczne i chemiczne. Pod czynniki termiczne możemy zaliczyć temperaturę skóry żywiciela oraz temperaturę otoczenia. Dawniej uważano, że obiekt, do którego pijawka miała się przyssać, musiał mieć temperaturę co najmniej 34°C. Obecnie badania dowodzą, że to właśnie czynniki chemiczne odgrywają kluczową rolę w procesie żerowania pijawki.
Ostatnie badania wykazały, że głównymi czynnikami inicjującymi przyssanie się pijawki do obiektu żerowania są czynniki termiczne i chemiczne. Do czynników chemicznych należą aminokwasy, cukry proste i sód. Natomiast czynniki termiczne obejmują temperaturę skóry żywiciela, która powinna być co najmniej o 10°C wyższa od temperatury otoczenia, preferowane jest jednak zakres od 34°C do 40°C. Serotonina zwiększa ilość wydzielanych przez pijawki substancji gruczołów ślinowych, natomiast jony kobaltu hamują ten proces.
Jak działają pijawki? Po przyssaniu się do żywiciela, pijawki wstrzykują mu substancje, które wpływają na makro- i mikrokrążenie. Te substancje posiadają właściwości przeciwzakrzepowe, trombolityczne, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne oraz przeciwchemiczne, co zwiększa hemodylucję. Dodatkowo, pijawki przekazują także substancje o właściwościach stymulujących, takie jak neuroprzekaźniki, przeciwbólowe, przeciwzapalne, wazodylatacyjne oraz substancje pobudzające angiogenezę i neurogenezę.
Skład wydzielin gruczołów ślinowych pijawek jest bogaty i obejmuje różnorodne substancje, takie jak:
– Inhibitory krzepnięcia krwi:
– Hirudyna
– Antystazyna
– Inhibitory transglutaminaz osoczowych I i II czynników stabilizujących fibrynę
– Substancje hamujące agregację płytek krwi:
– Apyraza
– Saratyna
– Kalina
– Destabilaza, która ma liczne właściwości przeciwbakteryjne, rozkładając stabilną fibrynę w zakrzepie i powodując wzrost komórek nerwowych
– Hementyna i hementeryna o działaniu fibrynolitycznym
– PC-LS, czynnik przeciwkrzepliwy i regulujący ciśnienie tętnicze krwi
– Triglicerydaza i esteraza cholesterolowa, które rozkładają triglicerydy i cholesterol
– Inhibitory proteinaz o działaniu przeciwzapalnym, takie jak bdeliny, egliny i hirustazyna
Nowe odkrycia dotyczące mechanizmu przyssania się pijawek i działania ich wydzielin otwierają przed nami fascynujący obszar badań. Dzięki zgłębianiu wiedzy na temat tych substancji możemy lepiej zrozumieć, jak pijawki wpływają na organizm i w jaki sposób mogą być wykorzystane w terapii. Badania te mogą również prowadzić do odkrycia nowych zastosowań pijawek oraz otworzyć drogę do innowacyjnych metod leczenia opartych na naturalnych składnikach.
Przystawianie pijawek: Optymalna liczba i okres terapii
Przystawianie pijawek to skomplikowany proces, który wymaga uwzględnienia wielu czynników, takich jak reakcja organizmu na terapię, układ krzepnięcia, sezon, temperatura oraz stan ukrwienia skóry. W przypadku pierwszego zabiegu nie zaleca się przystawiania więcej niż 4-5 pijawek. Jeśli pacjent nie ma wysokiego ryzyka krwawień lub innych powikłań, wtedy maksymalna liczba pijawek, które powinny zostać przystawione jednorazowo, to 10-12. Najczęściej stosuje się 4-8 pijawek. Ważne jest unikanie przystawiania większej liczby pijawek w godzinach popołudniowych i wieczornych, ze względu na ograniczoną kontrolę nad pacjentem w ciągu najbliższych 12 godzin po zabiegu.
Należy również pamiętać, że odstępy między kolejnymi przystawieniami pijawek nie powinny być krótsze niż 3-4 dni. Zbyt częste przystawianie może prowadzić do ryzyka wtórnego zakażenia rany, nadmiernych utrat krwi przez pacjenta, alergizacji pacjenta na substancje z wydzielin gruczołów ślinowych, powstawania stref obrzękowo-zapalnych utrudniających gojenie ran, miejscowych zaburzeń zakrzepowo-zatorowych oraz tworzenia się szpecących blizn po terapii.
Czas trwania samego zabiegu zależy głównie od miejsca, w którym pijawki są przystawiane i może wynosić od 15 do 90 minut, średnio około 45 minut. Przystawienie pijawek w dobrze ukrwionych obszarach, takich jak głowa, okolice narządów płciowych, odbytu, przednia powierzchnia klatki piersiowej, błony śluzowe i rany, znacznie skraca czas trwania zabiegu. Natomiast przystawienie pijawek na plecach, pośladkach lub słabo ukrwionych kończynach może wydłużyć zabieg nawet do dwóch godzin.
Terapia pijawkowa powinna być kontynuowana przez 4-5 tygodni, chociaż w niektórych przypadkach może być konieczne przedłużenie terapii. W okresie od trzech do sześciu miesięcy zaleca się powtórzenie terapii. W sytuacji, gdy pacjent przyjmuje leki psychotropowe, takie jak leki nasenne i uspokajające, może wystąpić nasilenie reakcji psychoruchowych, szczególnie podczas snu.
Podsumowując, przystawianie pijawek to skomplikowany proces, który wymaga uwzględnienia wielu czynników. Dostosowanie liczby pijawek, odstępów między zabiegami oraz okresu terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta jest niezwykle istotne. Właściwie przeprowadzona terapia pijawkowa może przynieść liczne korzyści zdrowotne, jednak należy pamiętać o odpowiedniej kontroli i monitorowaniu pacjenta w trakcie oraz po zabiegu, aby zapewnić bezpieczeństwo i skuteczność terapii.
Krwawienie po zakończonej terapii pijawkowej: Bezpieczeństwo i postępowanie.
W trakcie terapii pijawkowej może wystąpić krwawienie z ran po odpadnięciu pijawek, które nie krzepnie natychmiast. To zjawisko może utrzymywać się przez okres 6-12 godzin, zazwyczaj jednak ustępuje po około 4 godzinach. Jeśli krwawienie trwa dłużej niż 12 godzin, powinniśmy być czujni. W takim przypadku zaleca się sprawdzenie układu krzepnięcia oraz wykonanie badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, aby ocenić stan pacjenta. Jeśli konieczne, należy wydłużyć czas do kolejnego zabiegu. Opatrunki powinny być najlepiej pozostawione do następnego dnia, a pacjentowi zaleca się prysznic w letniej wodzie, bez szorowania i dotykania ran po pijawkach. Jeśli ponownie pojawi się krwawienie z ran, powinien zostać założony nowy opatrunek. W przypadku utrzymującego się krwawienia po 24 godzinach, należy wykonać podstawowe badanie krwi w celu oceny poziomu hemoglobiny oraz układu krzepnięcia.
Po zakończonym zabiegu pacjent powinien pozostać w spoczynku przez 12 dni lub przynajmniej ograniczyć ruchy i ciężką pracę. To ma szczególne znaczenie w przypadku leczenia pijawkami schorzeń narządu ruchu i naczyń kończyn dolnych.
Opatrunek po zabiegu ma duże znaczenie. Po dezynfekcji rany zakładamy jałowy opatrunek, na którym układamy grubszą warstwę gazików lub innych materiałów o dużej chłonności krwi. Często opatrunki wymagają poprawy, gdyż mogą być przesiąknięte krwią już po kilku godzinach. W takiej sytuacji najlepiej nie ruszać pierwotnego opatrunku i dodać dodatkowe zabezpieczenie. Czasami konieczne jest jednak całkowite zmienienie opatrunku. Najważniejsze jest utrzymanie ran pod opatrunkiem przynajmniej przez 2 dni i unikanie mechanicznego podrażniania. Niewielkie siniaki wokół ran prawdopodobnie są wynikiem podrażnienia ran po poprzednim zabiegu i nie stanowią przeciwwskazania do kontynuacji terapii.
Postępowanie ze zużytymi pijawkami jest istotne. Pijawki powinny być zbierane do oddzielnego pojemnika, specjalnie przeznaczonego na zużyte pijawki. Takie pojemniki są dostarczane przez firmy zajmujące się utylizacją materiałów medycznych, a podpisanie umowy z taką firmą jest konieczne w przypadku prowadzenia gabinetu hirudoterapeutycznego. Wykorzystane pijawki powinny zostać uśpione, a następnie uśmiercone. Można to zrobić poprzez zanurzenie ich w niskoprocentowych roztworach alkoholu lub przez zamrożenie, a następnie zanurzenie w roztworze alkoholu. Nigdy nie wolno używać tych samych pijawek ponownie w leczeniu. Wyjątkiem są pijawki należące do tego samego pacjenta, które mogą być użyte ponownie tylko u niego, ale po upływie co najmniej 3 miesięcy. Jest to niezbędny czas na ponowną syntezę substancji w gruczołach ślinowych po pobraniu pokarmu. Stare metody oczyszczania pijawek z krwi, takie jak toczenie ich w popiele z pieca, soli kuchennej czy kurkumie i curry, są całkowicie bezsensowne.
Warto rozwiać kilka stereotypów związanych z pijawkami. Przede wszystkim, pijawki nie produkują ani nie wydzielają substancji znieczulających. To również mit, że mogą wyleczyć pacjenta z choroby nowotworowej, chociaż mogą hamować rozwój przerzutów nowotworowych. Ponadto, ani pijawka lekarska, ani jej bakteria nie produkuje chlormycetyny.
Wnioski: Krwawienie po terapii pijawkowej jest zjawiskiem naturalnym i może utrzymywać się przez kilka godzin. W przypadku przedłużającego się krwawienia lub innych niepokojących objawów, zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Ważne jest przestrzeganie zaleceń dotyczących postępowania po zabiegu, aby zapewnić właściwe gojenie się ran i skuteczność terapii pijawkowej.
